ပရူပရာ ပေဲါဗ္တိုက်ဗၠးၜးဂှ် ကၠုၚ်နူကဵု မပ္တံ ပရေၚ်စသုၚ် အာကၠုၚ်၊ မံၚ်စံၚ် ကေုာံ ဗိုက်လတက်တံဂှ်ရ။ ပ္ဍဲ ဘဝပိုဲ မၞိဟ်တံဂှ် မပ္တံကဵု ပရေၚ်စသုၚ် အာကၠုၚ် မံၚ်စံၚ် ဗိုက်လတက်ဂှ် ဒှ်အဓိကကိုပ် ကၠာအိုတ် ပ္ဍဲဘဝ မၞိဟ်မွဲတုဲ ဟိုတ်ပြဒ္ဒညာ ဘဝဟွံပြေပြံၚ် မပ္တံကဵု ပရေၚ်စသုၚ် ဂှ်ရ ပေဲါဗ္တိုက်ဘဝ ဗၠးၜးမွဲမွဲ (ဝါ) ပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်မွဲမွဲ သ္ဒး က္တဵုဒှ်ကၠုၚ် အကြာဂကောံမှာဇန်တံ အခိၚ် တ္ၚဲဏံရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ် တုဲ ပေဲါဗ္တိုက်ဗၠးၜး ဘဝ မွဲဂှ် မလုပ်ပသောၚ်ကလးကဵု ပြဒ္ဒညာဘဝ အလုံအိုဿီုမွဲရ သာ်ဝွံ လညာတ် ဂကောံမှာဇန်ညးဍုၚ်ကွာန် တံ ဒုၚ်ကၠုၚ်တဲအိုတ်ရ။ မၞိဟ်ဇၞော် မၞိဟ်ဍောတ်၊ မၞိဟ်တြုံမၞိဟ်ဗြဴ၊ မၞိဟ်လေပ်ပညာ၊ ဟွံလေပ် ပညာ၊ မၞိဟ် က္ဆံၚ်သၠုၚ်၊ မၞိဟ်က္ဆံၚ်သဝ် ဂကူမၞိဟ် မပ္တံသာ်ဏံ ဟွံရုဲတုဲ သဒးလုပ်ဒၟံၚ် ပေဲါဗ္တိုက်ဘဝဗၠး ၜးတေံ သီုဖအိုတ် ရ။
ဘဝဗၠးၜးမ္ဂးဂှ် ပရေၚ်ပညာ ၜိုန်လေပ်လဝ်သၠုၚ် ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ၜိုန်နွံဂၠိုၚ်သာ်၊ ဗဟုသုတ ၜိုန်တီညာတ် လဝ် ဂၠိုၚ်ကီုလေဝ် ဒှ်ဘဝဗၠးၜးမွဲ ဟွံသေၚ်ရ။ ဘဝဗၠးၜးဂှ် (၁) ဂကူဇကုဒးဗၠးၜး (ဝါ) ဒးနွံကဵုတိဍာ်ဍုၚ်နန် ပယျဵုဒၞက် အလဵုအသဳဂကူဇကုပေၚ်ၚ် (၂) အခေါၚ်အရာ ကၠောန်ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဒးသၠးပွး (၃) အခေါၚ်အရာမၞိဟ် မပ္တံကဵု ပရေၚ်စသုၚ်အာကၠုၚ်မံၚ်စံၚ် ဒးဍိုက် ပေၚ် ရ။ ဣဝွံ လက်သဏ်ဗွဲခမၞန် (၃) သာ် ဍိုက်ပေၚ်မ္ဂး ဒှ်ဂကူဗၠးၜး၊ ဍုၚ်ဗၠးၜး၊ ဘဝဗၠးၜးမွဲရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး ကံ ကုသဵု ဂကူဇကုဇကု ဂွံဖန်က်ကေတ်တ် (ဝါ) အခေါၚ်အရာပိုဲ ပိုဲဂွံဖန်ဖက်ကေတ်တ်မှ ဒှ်ဘဝဗၠးၜးမွဲရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ပ္ဍဲဘဝပိုဲ မၞိဟ်တံ မွဲမွဲလ္စုတ်ဂှ် ဘဝဗၠးၜး ကေုာံ အခေါၚ်အရာဗၠးၜးဂှ် ဒှ်အဓိ ကဇၞော်မွဲရ။
ဘဝညးဟွံဂွံဗၠးၜးမ္ဂးဂှ် ဘဝလဵုလေဝ် ဟွံၜိုဟ်သြိုဟ်တုဲ ဂပ်ဝ် ဒးခ္ဍပ် ကွေန်မံၚ်တွဵုရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး ဘဝ ဗၠးၜး ကေုာံ အခေါၚ်ဗၠးၜး ယဝ်ဟွံမွဲမ္ဂး ဒၞာဲလဵုအာအာ ဍုၚ်လဵုစိုပ်ပ် ကမၠောန်လဵုကၠောန်န် မုက်မတ် ဒးသဝ် နူညးတၞဟ်လၟိုန် ရ။ ဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်ပညာ ဂွံတဴတက်ကီု၊ ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ဂွံဇၞော်မောဝ်ကီု၊ ဆေၚ်စပ်ကဵု ပရေၚ် ဆက် ဆောံအကြာညးဍုၚ်ကွာန်ကီု (ဝါ) အကြာဍုၚ်မွဲကဵုမွဲ၊ ဂကူ မွဲကဵုမွဲကီု ဒးယုတ် ဒေက်မံၚ် နူညးတၞဟ် တံလၟိုန်ရ။ မၞိဟ်တုပ်ပ်ဂှ် အခေါၚ်တၟေၚ် ဒးတုပ်ညးကအ်တုဲ ဒၞာဲဂကူညးတၞဟ်မိပ်ဂှ် ဇကုဟွံဂွံမိပ်၊ ဒၞာဲဂကူညး တၞဟ်လဟိၚ်ဂှ် ဇကုလေဝ် ဟွံဂွံလဟိၚ်ကီုရ။ ဟိုတ်ဂှ် ရ ဘဝဗၠးၜးမ္ဂးဂှ် ညံၚ်ဂွံ ကလိဂွံပြဟ်ဟ်မာန်ဂှ် ပၟိက်ဇၞော်လောန်ရ။
ဘဝဗၠးၜးမ္ဂးဂှ် ဟိုတ်မဒှ်ဒၞာဲ မတုဲတဴကဵု ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဍိုက်က်ပေၚ်ၚ်မွဲတုဲ ဒှ်ဌာန်ဒ္တန်ၜိုဟ်သြိုဟ် ဗွဲမ လောန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ပိုဲရံၚ်ကဵုပိုဒ် ဗီုဒဒှ်ပေဲါအံၚ်ဇၞး လ္တူညးဍုၚ်ကွာန်အဳဂျေပ် (EGYPT) ထံက်ထ္ၜးမံၚ်သက်သဳဂှ်မ္ဂး ဟိုတ်ဘဝညးဍုၚ်ကွာန်အဳဂျေပ်တံ မ္ဒးမံၚ် သၟဝ်သၞောဝ်တၠအဝဵု သၞာံဗွဲမလံ ဂှ်ဟေၚ် ညးတံ မ္ဒးတဟၚ်ဗျဵုကၠုၚ် ဘဝဗၠးၜးညးတံမွဲကဏ္ဍကီုရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်တုဲ ပရေၚ်ဂိုန်ဂ္စါန်ဗၠးၜး ဘဝညးတံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ဝၚ်ဗၠးၜးမွဲပ္ၚံက် ဇၞော် ကဵုဇြဟတ် စဵုကဵုညးဂၠးကဝ်တံ သဒးသ္ပအမ်သဝ်ကၠုၚ် လ္တူပေဲါ အံၚ်ဇၞးညးတံရ။ လုကဴပွိုၚ် (၃၀) သၞာံပြၚ် သမတ'မူၜါရတ်' အုပ်ဓုပ်လဝ်တုဲ စပ်ကဵု ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ်ကီု၊ စပ်ကဵု ပရေၚ်စသုၚ် အာကၠုၚ်မံၚ်စံၚ်ကီု မုလေဝ် ဟွံတဴတက်တိုန်ဂှ် ယၚ်ဝွံဒှ်တမ်တုဲ ၜိုန်ရအလဵုအသဳ ပၞာန် သ္ပမာန်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ပကီုပရာပ် ဟလိုၚ်လဵုကီုလေဝ် ညးတံ ဟွံဖေက်တုဲ တိတ်ဂၠံၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ အာတ်မိက် ကၠုၚ် စဵုကဵုညးတံ ကလိဂွံ ပေဲါအံၚ်ဇၞးရသေၚ်ဟာ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဥပမာ ဍုၚ်အဳဂျေပ်ဏံဂှ် ဒှ်ဥပမာခိုဟ်မွဲ သွက်ညးမရုန်ဂ္စာန် ညံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဂွံဗၠးၜးမွဲ (ဝါ) ဒှ်အရာခန်လ္ၚတ် သွက်ညး ဍုၚ်ကွာန် ဒးမံၚ်ဒၟံၚ်သၟဝ် သၞောဝ်တၠအဝဵု သၞာံ ဗွဲမလံမွဲ မဒှ်ရ။
ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ကလိဂွံလဝ်ဗၠးၜး နူညးသၠဲတိပဒေသရာဇ်ကီုရ။ ဆဂး အခေါၚ်အရာညးဍုၚ်ကွာန် (ဝါ) ကောန်ဍုၚ် အရၚ်တံဂှ် ဟွံဂွံဗၠး ၜးဏီရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး ကြက်ရှ်သာ သတ်ပၟဝ်ဇဝ်ပ္ကဴဗၠးၜး မကလိဂွံလဝ် နူတဲအေၚ်္ဂလိက် ကဵုဂျပါန်ဂှ် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ ဟွံဂွံဒုၚ်စသိုၚ် မွဲလှေ်ဏီရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ သွက်ပေဲါ ဗ္တိုက်ဗၠးၜး ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ဆက်တုဲသှေ် ၜက်မံၚ် အတိုၚ်ပကတိ မွဲလ္ပာ်ဏီဖိုဟ်ရ။ လုကဴ အဆက်တၞောဝ် ဒတောဝ် အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာ အုပ်ဓုပ်ဍုၚ် ဟွံပိုတ်သ္ကုတ်ဏီ (ဝါ) အလဵု အသဳ ဖေဝ်ဒရေဝ်ဇေတ်တ် ဟွံမံက်ကၠုၚ်ဏီမ္ဂး ပေဲါဗ္တိုက် အခေါၚ်အရာ ဗၠးၜးဂှ် တုဲဒှ်အာ ဟွံသေၚ်ရ သာ်ဝွံ သွဟ်ပ္ညုၚ်မံၚ်ရ။
ပ္ဍဲလက်ထက် 'ဗဵုနေဝေန်' တိုန်သီအဝဵု ပ္ဍဲအကြာသၞာံ (၁၉၆၂) ကဵု သၞာံ (၁၉၈၀) ဂှ် ဝါဒၚိတ်ဂစိုတ် ကမၠက် ကောန်အရၚ်တံဂှ် ပဵုတုဲသကာတ်မြဟ်ကၠုၚ်တုဲ ညးဍုၚ်ကွာန်မွဲဟာန် ကေုာံ ကောန်ဍုၚ် အရၚ် တံဂှ် ဒးဒုၚ် စကာဗွဲအဓမ္မ ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ကၟာတ်လဒဵု တာဒၞာလဝ် ဇၟာပ်ပ်ဒၞာဲရ။ ဣဏံဂှ် ဒှ်အရာၚိတ် ဂစိုတ် ကမၠက်ကောန်ဍုၚ် အရၚ် ကေုာံ တာဒၞာ လဝ် အခေါၚ်အရာမၞိဟ်တံ မဒှ်ရ။ တုဲပၠန် ပ္ဍဲခေတ် ဒ္စံါပန်မ (၈၈၈၈) ကေုာံ ပ္ဍဲသၞာံ (၂၀၀၇) လကျာ်ခၟဳသၚ်၊ ကွးဘာ မွဲဟာန် ကေုာံ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒုၚ်တဲဝါဒ အလဵုအသဳပၞာန်တံ ဟွံမာန် တုဲ တိတ်ဂၠံၚ်ထ္ၜးဆန္ဒ အာတ်မိက်ကၠုၚ် အခေါၚ်အရာညးတံရ၊ ဆဂး အလဵုအသဳပၞာန်တံ ဟွံသ္ပကာ ဟွံဓမံက်ရုပ်ရဴ ဟွံစွံၚုဟ်မး မွဲသာ်တုဲ မ္ဒးပသောၚ်ထောံ နကဵု အမိၚ် ပၞာန်ရသေၚ်ဟာ။ ဣဏံဂှ် ဒှ်အရာ အလဵုအသဳပၞာန်တံ ဝးပကဝ်ထောံ အခေါၚ်အရာ ဘဝဗၠးၜးမွဲ (ဝါ) ဒှ်ဟိုတ်ကၟိန်ဍုၚ် ဟွံဍိုက်ပေၚ်ကဵု ဘဝဗၠးၜးမွဲ သဒးဟီုစရ။
ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ပွိုၚ် (၆၀) သၞာံပြၚ် ညးဍုၚ်ကွာန်မွဲဟာန် ကေုာံ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ အာတ် မိက်ကၠုၚ် အခေါၚ်အရာဗၠးၜး (ဝါ) လုပ်ကၠုၚ်ပေဲါဗ္တိုက်ကဵု အလဵုအသဳပၞာန်ဗၟာတံရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် အလဵု အသဳပၞာန်တံ စွံၚုဟ်မး ဟွံသေၚ် ပဵုနူဂှ်ပၠန် ရံၚ်ကေတ် အကာဲအရာ အခိၚ်တ္ၚဲဏံမ္ဂး အလဵုအသဳ ပၞာန်တံ မိက်ဂွံဗ္တိုက် သရိုဟ်ထောံ ဇြ ဟတ်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံ နကဵုလွဟ်ပၠန်ရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန် ပရေၚ် ၜိုဟ်လလံ အကြာဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံကဵု အလဵုအသဳတ္ၚဲဏံဂှ် အလဵုအသဳတံ ဟွံမိက်ဒုၚ်ကေတ် လးလးရ။ ဟိုတ်ဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵု ပိုဒ်လ္တူဝွံတုဲ ပေဲါဗ္တိုက်ဗၠးၜး ကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂှ် ပဵုတုဲဒှ်ကၠုၚ်ကြာန်န် (ဝါ) ပဵုတုဲကၠးကၠုၚ် စိုတ် လ္တူကမၠောန်အလဵုအသဳပၞာန်တံ အခိၚ်တ္ၚဲဏံရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ အလဵုအသဳတၟိ (၂၀၁၀) တ္ၚဲဏံဟီုဂှ် အတိုၚ်ကဵုလဝ် ဂတိပါၚ် သွက်ဂွံဒက်ပ္တန် ပရေၚ်ညဳသာ သၟဟ်န် အကြာဗော် ကောန်ဍုၚ်အရၚ်ဂှ် ဒှ်မာန်ညိဟာ၊ နဇိုၚ်နတဲ အလဵုအသဳတၟိ တ္ၚဲဏံဂှ် ဗက်ဝေၚ် မံၚ်ပၞာန် လ္ပာ် တိဍာ်ဗော်ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဖိုဟ်တုဲ အလဵုအသဳတၟိကဵု ဗော် (NLD) ပံၚ်တောဲရေၚ်တၠုၚ် ကၠောန်ဒတုဲဖဵု သွက်ဂုဏ် ဖဵုဍုၚ်ကွာန် ဂွံၜိုဟ်သြိုဟ်ဂှ် ဒှ်ကွေံဟာ။ ပိုဲကောန်ဍုၚ်အရၚ်တံဂှ် စၟဳစဂွံဟာ၊ အလဵုအသဳတၟိတ္ၚဲဏံဂှ် အတိုၚ်ညးဂမၠိုၚ် မတီလဝ်ဂှ်ရ သွက်ဂွံပါ်ပရအ်ကဵု အဝဵုကဵုညးတၞဟ်ဂှ် ဟွံမွဲတုဲ အတိုၚ်ဂၠံၚ်တရဴမူဝါဒ အလဵုအသဳ ပၞာန်တြေံ ''နအဖ'' မဖျေံလဝ်ဂှ်ဟေၚ် ဍေံတံ ဆက် ကွာ်မံၚ်ရ။
လၟုဟ်ဂှ် ပ္ဍဲကဵုတွဵုရးဍုၚ်မန်ပိုဲဂှ် သ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော်'ဥူအုၚ်မျေတ်' ဂှ် ကဵုကၠုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ကုဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အလုံရးမန် အလန် ပထမ တုဲရသေၚ်ဟာ။ ပရူပရာဂှ် ကြဴနူဥက္ကဌဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အလုံရးမန် နာဲဇၞူ မန် (ကော်) နာဲၚိဲ တိၚ် ဟီုဂးသောၚ်ကလး သၟာန်သွဟ်ကဵု ရဲဌာနပရိုၚ်မ္ၚးကီု စပ်ကဵုပ္တိတ်တြးလိက် လညာတ် ဗော် ကောဒေံကောန် ဍုၚ်အရၚ် (၅) ဗော် ညံၚ်သ္ဂောံဗလးကဵု ကောန်ထံၚ် သၟာပရေၚ်ဍုၚ် ကွာန်တံ ဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်တုဲ ပိုဲတံ ပဵုတုဲ ကၠးကၠုၚ်စိုတ် လ္တူသ္ကိုပ်ဝန်ဇၞော် 'ဥူအုၚ်မျေတ်' ကီုရ။
ရံၚ်ကေတ်လ္တူကၠတ်ထဝ် တွဵုရးဍုၚ်မန်တံပၠန်ဂှ် အလဵုအသဳ တၟိတ္ၚဲဏံဂှ် ခါန်ကၞက်လဝ် ဝန်ဇၞော်ကောန် ဍုၚ်အရၚ် တံဂှ်တုဲ လၟုဟ်မ္ဂး ပေၚ်ကၠုၚ်ပန်ဂိတု၊ မသုန်ဂိတုပြၚ်ဣရ။ မုကမၠောန်မွဲလေဝ် ညးတံ ဟွံဂွံက္တဵု ကၠောန်လဝ် ချိုတ်တ် ပၠိုတ်တ်ဏီရ။ ဂွံက္တဵုကၠောန်ပၠန်ဂှ်လေဝ် မုအဝဵုလေဝ် ပ္ဍဲညးတံ ဟွံမွဲကွေံကွေံတုဲ နကဵုအလဵုညးတံ ဂွံက္တဵုကၠောန် ဂှ် ဍေံဝါတ်မံၚ်ရ။ ဆအယာံမာတ် အလဵုအသဳပၞာန်တံ ကဵုဂဇံၚုၚ်မံၚ် ပ္ဍဲကၠတ်ထဝ် ဓဝ်ရဟာဟွံတီ။
အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ပ္ဍဲဗော်ပရေၚ်ဍုၚ်ကွာန်ပိုဲမန်ဂှ် ဗော်ဍုၚ်မန်တၟိဂှ် ဒစဵုဒစးလဝ်ကဵုသၞောဝ်(၂၀၀၈) ၊ဗော် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ ဂကူမန်ဂှ် ဒးဒုၚ်ပလီုလဝ် ပ္ဍဲသၞာံ (၁၉၉၂) တေံ၊ ဗော်ဒဳမဝ်ကရေဇြဳ အလုံရးမန်ဂှ် ပတှေ် ကေတ် ကံဖဵုဇကုဇကု (ဝါ) ပတှေ်မမာဲဇြဟတ် နူညးဍုၚ်ကွာန် မန်တံဂှ်တုဲ လုပ်ကၠုၚ်ပေဲါဗ္တိုက် ပ္ဍဲဗွိုၚ် သၞောဝ်အလဵုအသဳပၞာန်တံ မဒှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ အကာဲအရာ ပရေၚ်ရုန်ဂ္စာန် သွက်ဂကူမန်ပိုဲ တ္ၚဲဏံဂှ် တုပ်မံၚ်ကဵု ဗီုပြၚ်ဂကူညးတၞဟ်သ်အာၚ်တံကီုရ။ ဘဝကောန် ဂကူမန်ပိုဲ ဗီုဒှ်မံၚ်လၟုဟ်ဂှ် ဟိုတ်မ္ဒး ကၟာတ် လဒဵုတာဒၞာလဝ် အခေါၚ်အရာနာနာ သာ်တုဲ လိက်မန်ကဵု အရေဝ်မန်ဂှ် ဒှ်ဓဝိၚ် ဂွိၚ်ဖေက် ကၠေံကၠက် အာကီုရ။ ယဝ်ရ ခၟဳသၚ်တၠပညာမန်တံ ဟွံကတ်လ္ၚတ်လွဳပရာမံၚ် ပ္ဍဲဘာလကျာ် ညိညိ ညညကီုမ္ဂး လိက်မန်ကဵုအရေဝ်မန် မွဲဟာန် ကေုာံ ဂကူမန်တံ သီုဖအိုတ်ဂှ် ဒးဒုၚ်ၚိတ်ဂစိုတ် ကမၠက်မံၚ်ကဵု ရဲမဟာ ဝါဒဳဂကူတံ တၟာ လအ်မံၚ်ရ။
မပ္တံကဵု ဌာန်ဒတန် ရးဗ္ဂေါ၊ လ္ဂုၚ်၊ သဓီု ကေုာံ မုတၟံတံဂှ် ခေတ်ကၠာတေံ ၜိုန်ဒှ်ဌာန်ဒတန် ဂကူမန်တံ ဇေတ်တ်မွဲ ကီုလေဝ် အခိၚ် လၟုဟ် ပ္ဍဲဌာန်ဒတန်တံဂှ် ဂကူမန်ပိုဲ ဟွံဂၠိုၚ်နူညးတၞဟ်တံဏီရ။ (ဝါ) ဌာန်ဒတန်ဝွံ ဒှ်ဌာန်ဒတန် ဟွံပြဲတၟေၚ် သွက်ကောန်ဂကူမန်တံမွဲရ။ မုပရောဟီုတှေ် ဂကူမန်တံ မပြံၚ်စိုပ်အာ ဌာန်ရးတံဂှ်မ္ဂး မိမဂှ် ၜိုန်ဒှ် မဗဳဇမန်ဇေတ်တ်မွဲကီုလေဝ် ဆဂး လ္ပာ်ကောန်ဇာတ်ဗွဲကြဴ စဴဗွဲဂတဂှ် ပြံၚ်လှာဲကၠေံကၠက်အာ လ္ပာ်ဂကူညးတၞဟ် (ဝါ) ဒးဒုၚ်ၚိတ်ဂစိုတ် ကမၠက်ကဵု ဂကူ ညးတၞဟ်တံ သီုဖအိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ပိုဲလ္ၚဵုမွဲစွံဂှ် လောဲသိုက် ပိုန်ဒြပ် နွံတိုန်တုဲ ပြံၚ်စိုပ်အာ ဍုၚ်ဇၞော်ဌာန်လှောဲ ဂှ် ဒှ်လက် သဏ် ဟွံခိုဟ်စ သွက်အနာဂတ် ဂကူမန်မွဲရ။
ဂကူမန်မ္ဂးဂှ် ဒှ်ဂကူမကေၚ်နွံကၠုၚ်ကဵု ဝၚ်လိက်ပတ်ယေန်သၞာၚ် ဗၞတ် (၃၀၀၀) သၞာံပြၚ်ၚ်မွဲတုဲ ဒှ်ဂကူမၞုံ ကဵုသိက္ခာ ပ္ဍဲတိုက်အာယှ မွဲ (ဝါ) ဒှ်ဂကူ မကေၚ်နွံကဵု ဍုၚ်ဗၠးၜးမွဲပေၚ်ၚ်ရ သာ်ဝွံ ညးစၞး ကၠတ်ထဝ် အဝ် သတြေလျာ 'သဳဏိတ် နာဲဟမ်ဖရဳ' ဟီုဏာဂလာန် ပ္ဍဲသဘၚ် ကၞာ တ္ၚဲကောန်ဂကူမန် မရနုက်ကဵု (၆၄) ဝါ ပ္ဍဲဍုၚ်အဝ်သတြေလျာဂှ် ရ သာ်ဝွံ ချူဓမံက်ထ္ၜးလဝ် ပ္ဍဲလိက်ပရိုၚ် သၠးပွး ဂကူမန်လၟေၚ် (၁၃၈) ဂှ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဂကူမန်ပိုဲဂှ် ဂကူသာမညမွဲ ဟွံသေၚ်ပုဟ်ဂှ် ပဵုတုဲ ပိုဲကၠး ကၠုၚ်ခ္ဍၚ်ရ။ ဟီုမွဲနဲပၠန်မ္ဂး ဂကူမန်ဂှ် ဒှ်ဂကူ မကေၚ်ဖျေံလဝ်ဇိုၚ် ပ္ဍဲတိုက်အာယှ ကိုပ်ကၠာနူဂကူညးတၞဟ် တံဏီရ။
လိက်ပတ်မန်ကဵု ယေန်သၞာၚ်မန်ဂှ် ကေၚ်နွံကၠုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵု ဗွဝ်သၞာံ ဗီုဂကူညးတၞဟ်သ်အာၚ်တံကီုရ။ ဂကူ မန်မ္ဂးဂှ် ရံၚ်ကေတ် ကဵုဝၚ်မ္ဂး နူကၠာကျာ်တြဲဂေါတမ ဟွံဂွံက္တဵုဒှ်ကျာ် ဗၞတ် (၅၀၀) သၞာံပြၚ်ၚ်ဂှ် ဂကူမန်ဂှ် နွံဒၟံၚ်တုဲတုဲမံၚ်ရ။ ဣဏံဂှ် ပရူပရာဝၚ် လ္တူဂကူပိုဲမန်တံ နွံမံၚ်ပေၚ်ၚ်ရ။ ယြဴညးလဵုမွဲလေဝ် ဟွံဂံၚ် ကယျာန်ပဲါ လ္တူဂကူပိုဲရ။
အခိၚ်တေံဂှ် သ္ပပ္တံနူကဵု ခေတ်သဓီုကီု၊ ခေတ်မုတၟံကီု၊ ခေတ်ဟံသာဝတဳကီု၊ သ္ပဟိုတ်နူကဵု ခေတ်ညး ကဵုညး အခိၚ်ညးကဵု ညး နွံကၠုၚ်ကီုတုဲ လိက်ပတ်မန်၊ ယေန်သၞာၚ်မန် ကေုာံ ဘဝ ဂကူမန်တံဂှ်လေဝ် ဟွံဗၠးၜးကၠုၚ်နွံကီုရ။ ဣဏံဂှ် လက်ထက် ပထမခေတ်ဍုၚ်မန်ဗၠးၜး ကေုာံ ဒုတိယခေတ်ဍုၚ်မန် ဗၠးၜးကဵု ဂကူမန်တံ သၠးၜးကၠုၚ်တေံ မဒှ်ရ။
သ္ပပ္တံနူကဵုသက္ကရာဇ် (၁၁၁၉) တ္ၚဲဟံသာဝတဳလီု တုဲကၠုၚ်တေံဂှ် လၟုဟ်စိုပ်ကၠုၚ်ခေတ်တၟိ (ကော်ဂး တတိ ယခေတ်) လုကဴ ပွိုၚ် (၂၅၀) သၞာံ ပြၚ်ကၠုၚ်ဣရ။ ပ္ဍဲအကြာလုကဴပွိုၚ် (၂၅၀) သၞာံပြၚ်ဂှ် ရှ်သာအခေါၚ် အရာဗၠးၜးကဵု ဘဝဗၠးၜးဂှ် ဂကူမန်ပိုဲတံ မွဲလှေ်လေဝ် ဟွံဂွံဒုၚ်စသိုၚ်လဝ်ဏီရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ရှ်သာအခေါၚ် အရာဗၠးၜးဂှ် ဂကူမန်တံ ဝိုတ်စယျဟာ။ နူကဵုဘဲ အန္တရာဲကၠေၚ်ဒက် ဂစိုတ်ဂယိုၚ် ဂကူဂကူမန်တံ ဒးဒုၚ် ကၠုၚ် နူကဵု အသိၚ်ဟံသာဝတဳလီုတေံ သၟးဟွံက သ္ပပ္တံနူကဵုအခေတ် ဖဆပလ၊ နဝတ၊ နအဖတံဂှ်လေဝ် ဂကူမန်တံ ဒးဒုၚ်ကၟာတ်လဒဵု တာဒၞာလဝ် ဇၟာပ်ဇၟာပ်ဒၞာဲကီုတုဲ စဵုကဵု အခိၚ်တ္ၚဲဏံ ဂကူမန်တံ ယာက္ဍိုပ် ဟွံမာန်ဏီဖိုဟ်ရ။ အခိၚ်လၟုဟ်မှ ဂကူမန်တံ ယာတိုန်က္ဍိုပ် ဂွံညိကီုတုဲ ဂွံစက္တဵုကၠောန်ကၠုၚ် ကမၠောန် သွက်ဂကူ မပ္တံကဵု ကၠောန်မာ်မွဲစွေက်၊ တ္ၚဲပၠန်ဂတး၊ ဗ္တောန် လိက်ပတ်မန် ဥတုက္ညၚ်၊ ပ္တိတ်လိက်ကၞပ် မဂ္ဂဇြေန်၊ ဂျာနေဝ်၊ ကဗျဝတ္ထုညိကွေံ။ အခိၚ်တေံဂှ် အခေါၚ်အရာဗီုတံဏံဂှ် ဒးဒုၚ်ကၟာတ်လဒဵုကၠုၚ်လဝ် ဖအိုတ်ရ။
ဟိုတ်ဂှ်ရ ယဝ်ရဟီုသရုပ်ထောံဖအိုတ်မ္ဂး ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ညးဍုၚ်ကွာန် မွဲဟာန် ကေုာံ ကောန်ဍုၚ်အရၚ် တံဂှ် မၞုံပၟိက်မံၚ်ကဵု ဘဝဗၠးၜးညးတံ ဖအိုတ်ရ။ ကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲဂှ် ဒၟာနူဟွံမွဲကဵု ဘဝဗၠးၜးဂှ်ရ ညးဍုၚ်ကွာန်တံ ဒးဒှ်မံၚ်ဒဒိုက် ဝါတ်ဂါတ်ခက်ခုဲ ဒးဆဵုဂဗ မံၚ်ကဵု ပရေၚ်ထတ်ယုက်၊ ပရေၚ်ပညာ၊ ပရေၚ်ပိုန်ဒြပ် ကေုာံ ပရေၚ်ဖောအ်ဗြေဝ်တံ သီုဖအိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဘဝဗၠးၜးမွဲဂှ် ဒှ်အဓိကမွဲတုဲ ညံၚ်ပိုဲဂွံကလိဂွံ ဘဝဗၠးၜး ပြဟ်ဟ် ကမၠောန်မထေက်ကဵု ဘဝဗၠးၜး (ဝါ) ကမၠောန်မလုပ်သၞောဝ် ဒဳမဝ်ကရေဇြဳဇေတ်တ်မွဲ ပိုဲဒးက္တဵု ကၠောန်လဝ် ဇၟာပ်ညးအဲမှ စိုပ်တရဴမာန်ရ။ အတိုၚ်ပိုဲမၞုံပၟိက်ဂှ် ပိုဲကလိဂွံမာန်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ကမၠောန်ဗၠးၜးဂှ် ပိုဲဒးက္တဵုကၠောန်လဝ် ပ္ဍဲတ္ၚဲဏံမ္ဂး ဘဝဗၠးၜးဂှ် နွံဒၟံၚ်ပ္ဍဲသွက်တ္ၚဲယးဂတတေံ မဒှ်ရ။
ကၞေဟ် - နာဲစိတ္တတၠမန်
ဂျာနေဝ်ခေတ်ပိုဲ (လၟေၚ်-၆၃)