အဃောဍုၚ်မန်ဆီပါ်ဍာ်ဇွောဝ် ပၟတ်ကဵုယက်ဂၠု ထအုတမ္ညဝ်ယာံတသဝ် ရိုဟ်ရေၚ်ကေုာံညးမွဲကဵုမွဲ (မန်သှေ်အကြာ ဂြိပ်ဂၞိၚ်)ဂှ် ဂၠာဲဒၟံၚ်ညးပၠန်ဂတးကဵု ဗမာအံၚ်ဇေယျလေဝ်ဟီုစဂွံရ။ မၞိဟ်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ကဵု မၞိဟ်ဒးဒုၚ်ပ္ဍဵုပ္ဍိုက်ဂှ် တ္ၚဲလဵုဟွံရုဲ (ဂစေံဝိုၚ်ဒၞက်၊ ဒၞက်ဟွံဝိုတ်ဂစေံ) ဒးပၠန်တဲကလေၚ်ကွိုက်တွဵုရ။ ဒးကလေၚ်ဗက်တမ်တွဵုရ။ သိၚ်သာကဵုဒဒိုခ်ဂကူ မန်ကီု၊ စိုတ်ဂိကဵုဂကူဗမာကီု ဂွံအခေါၚ်ခိုဟ် အခါပြဲ ဂၠာဲရဲကောန်သ္ဂံၚ်တုဲ က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်တၠညးဗညာစိၚ် ကၠတ်ကၠောန်တိုန်ကမၠောန်ပၠန်ဂတး ကဵုဂကူဗမာတအ်ရ။ သၠးလမျီုသွက်ဂကူရောၚ်ဂှ် ဖျေံလဝ်သ္ဂုတ်သွာတ် တုဲတုဲရ။
နနဲပၞုက် နနဲဓလုက်ကၠတ်ကၠောန်ကၠတ်ပ္ကောံကောန်သ္ဂံၚ်တုဲ မၞိဟ်ပတှေ်ဇကု ချိုတ်မွဲက္တုိုၚ် - ဂျိုၚ်မွဲစွံဂှ် စန္ဒက် လဝ်ကၟောန်န်ရ။ ချဳဒရာၚ်အပ္ဍဲလေဝ် ချဳဒရာၚ်သ္ၚိတ်တ်ရ။ သၟိၚ်ဗမာအံၚ်ဇေယျလေဝ် ဟွံဗလးမတ်ရ။ ပရိုၚ်ဗညာစိၚ်တအ် မံက်ပြာကတ်တိုန်က္ဍၚ် ကောန်ဍုၚ်မန်တအ် ဒှ်ဒဒိုခ်က္ဍၚ်ရ။ မိၚ်ရိုၚ်တၟေၚ် ဗက်ရပ်ဗက်ကၠေၚ်ဒက်ဇုက် ဒုၚ်ၜုၚ်တက်ထပက်ဗာ်ဂစိုတ်မံၚ် မၞိဟ်ဟွံမွဲကဵုဒုဟ်ဒဏ်တအ်လေဝ် ဍေံစောဲစုတ် ဒုဟ်တုဲ ဒးလေၚ်ဆောံဟွံမွဲကဵုလၟိဟ်ဂၞန်ရ။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး မန်ပိုဲနွံမံၚ်သၟဝ်တဲဍေံဂှ် ညံၚ်ဂၠဴဖေက်ကၠ၊ ကၚ္ၚုဲဖေက်ဇာ၊ စာၚ်အဒါဖေက်ပၞောဟ်၊ ကၞိဖေက်ဗ္ဂဲဂှ်ကီု ဖေက်ဗမာအံၚ်ဇေယျ သေပ်ထဍေပ် ခြေပ်ဟွံဂံၚ်ဗြုမွဲတုဲ ညံၚ်ရဴကဟွံမွဲ ကဵုဍာ် ဂြက်က္ဍန်အိုတ်အစောန်ရ။
ပ္ဍဲပွိုၚ်ၜါစှော်သၞာံ မပေၚ်ဂှ်ဟေၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဗညာစိၚ်စၞေဟ်ပလန် ပၠန်ဂတးကဵုဗမာသ္ဂးလဝ်ရ။ ဂကူမန်ပိုဲဒးမံၚ်သၟဝ်တဲ ဂကူဗမာ ဒှ်ဘဝဍိက်ဗမာ ဗၞတ်ၜါစှော်သၞာံတုဲဂှ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၁၂၁ - အလဵုဇကု အံၚ်ဇေယျ ယိုက်ပၞာန်ဇၞော်တုဲ တိုန်ဗ္တိုက်ဍုၚ်ဒျူဒျာဇၚ်မာဲတေံရ။ စံၚ်ဍုၚ်စံၚ်ကွာန် သၠာတ်ဒှ်ဝါဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ။ ကျာ်ပဋိမာရုပ် ကျာ်စေတဳနွံအပ္ဍဲအကြာဂှ်လေဝ် ဗက်ဗာ်ဗက်စံၚ် တက်သရိုဟ်ပလီုထောံအိုတ်ရ။ စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ။ ပၞာန်သေံဒျူဒျာဇၚ်မာဲ ကြာပ်ဗ္တိုက်ပန်ဗာ် အံၚ်ဇေယျတုဲ ချိုတ်အာပ္ဍဲကွာန်သေံ ကွာန်မဳ ချံက်(မန်ဍုၚ်သေံကော် ကွာန်ဗမာချိုတ်)ဂှ်ရ။ ဇွအံၚ်ဇေယျဂှ် ကောန်ပၞာန်ဍေံ လုပ်ပၠံၚ်ဂွံတုဲ ဖျဴဗစိုပ်ဍုၚ်မုဟ်တၟအ် နူဂှ် ဖ္ဍိုက်ဖျဴဏာကဵုဖံၚ် အာစံၚ်တိုပ်ထောံ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗြဴကၟာဲ ဒၞာဲအံၚ်ဇေယျ တိုပ်သုက်တေံရောၚ်။
ထ်ၜးလဝ်ပ္ဍဲဝၚ်ဗညာစိၚ်ဂှ်
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၁၂၄ (ဨကရာဇ်ပၞာန်ဗမာအံၚ်ဇေယျ သီဂွံဍုၚ်မန်ဗဂေါဟံသာဝတဳ နကဵုလွဟ်သေဏာတ်ဗွဲမ ဓဇန်ဂှ် ပိုၚ်လဝ်ဍုၚ်ပိုဲ ဂွံမသုန်သၞာံ) တၠညးသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် သေနာပတိဗျူဟာ-ဂှ်ကီု၊ တၠစိၚ်လ္ၚီ၊ သၟိၚ်သတ်ဗြဴ၊ ဃံၚ်ဝါခရူကီု၊ တၠညးဒါဂြာၚ်ကီု လုပ်ဇူပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်ဒျူဒျာ -ရတနကောသိန္ဒ ဍုၚ်ဓနၜူရဳ၊ ကော်ခဴစလၟုဟ် "ဍုၚ်ၜၚ် ကံက်"ရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်မန်သၟိၚ်ဗညာစိၚ် လုပ်ဇူပ္ဍဲဍုၚ်သေံတေံတုဲ ပကောံဗဵုလဗးပၞာန်မန်ကီု၊ ပၞာန်သေံကီု သီုၜါတၠ (ပၞာန်ၜါဒပ်) ဂှ် ကလေၚ်ပၠန်ဂတးဗ္တိုက်ကဵုပၞာန်ဗမာ မွဲဝါပၠန်ရ။ နကဵုလွဟ်ဇၞော်ဍောတ်ပေၚ်ၚ်ဂှ် ဇက်ဂၠောဲတိတ်ကၠုၚ်နူဍုၚ်သေံဒျူဒျာ၊ ဒပ်ပၞာန်ဗမာအံၚ်ဇေယျ ဇက်ဂၠောဲတိုန်အာဗတိုက်ဍုၚ်သေံရ။
အဃောဆိုၚ်မုခ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်တရဴမွဲဒၞာဲ ဗ္ဒာဲကွာန်သေံဂှ် ဗမာအံၚ်ဇေယျ ဒးဗၞုဟ်ပ္ဍဲပါၚ်ကၞက် သ္ကိုပ်ပၞာန်မန်ဗညာ စိၚ် ထပက်ကဵုလွဟ်တဲတုဲ၊ လမျီုဒးအိုတ် ဒးချိုတ်အာဟေၚ် ဒးကလေၚ်စဴကၠုၚ် ဍုၚ်ဗမာဏအ်ရောၚ်။ ဒၞာဲကွာန်သေံ - ဗမာအံၚ်ဇေယျချိုတ်ဂှ် မန်တအ်ကော်ခဴစကၠုၚ် (ကွာန်ဗမာချို်တ်)လအ်လဂၠိၚ်သ္ၚောဲ ဗွဲကြဴဏအ် ရမျာၚ်ပြံၚ်အာ (ကွာန်မာချံက် - ကွာန်ကၟာချံက်- ကွာန်မာဲချံက်) ပံက်ဗရုယောၚ်ယာစဵုကဵုလၟုဟ်ရောၚ်။
က္ဍိိုပ်သ္ကိုပ်မန် တၠညးဗညာစိၚ် ကဵုကောန်သ္ဂံၚ်ဆီဨကရာဇ် မွဲဂကောံဂှ်၊ ရပ်ကေတ်ဗၞုဟ်ဇြၚ်တုဲ က္လေၚ် တဝ်စၞေဟ်ပၠန်ဂတးကဵု ဂကူဗမာတအ်ရ။ သၟိၚ်ဗမာအံၚ်ဇေယျဟွံမွဲတုဲ ကောန်ညးမၞုံယၟု တၠစိၚ်ဗ္တာၚ်"သေန်ဖျူယှေန်"ပိုၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ပစၞးမအံက်ဇကုတုဲ သ္ပပ္တံနူသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၁၂၅-သၞာံဂှ် ဒုၚ်ယၟုတၠစိၚ် ဗ္တာၚ်ရ။ ပ္ဍဲလက်ထက်အံၚ်ဇေယျ ကဵုကောန်ညးဂှ်ဟေၚ် ဒှ်လက်ထက်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် တၠညးဗညာစိၚ် ကဵုကောန် သ္ဂံၚ်ဆီနာဲဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါကီုရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်စွံဗဒိုပ်တုဲ သ်အးကြဴကြာတ်ကမၠက်ထောံဂကူဗမာလေဝ် ကၠောန်ကၠုၚ်ရ။ ဆဂး ဟွံအံၚ်ဇၞးတုဲ ကောန်မန်သှေ်မံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်သေံတေံဂှ်လေဝ် ကလေၚ်ဂြိပ်တိတ်ကၠုၚ်ၜါဝါဂှ် ဒှ်အလန် ဒ္စာံကဵုဒ္စိတ် ရ။ လၟိဟ်မၞိဟ်မပါတိတ်ကၠုၚ်ကရောံဂှ် ပိဠက်ကဵုပိလ္ၚီပြၚ်ၚ် ပံၚ်ထောံသီုအလန်တုဲတုဲကၠုၚ်တေံ သီုဒ္စိတ်အလန်မ္ဂး ကောန်မန်ဒဴလုပ်ဍုၚ်သေံ ဗၞတ်ဒ္စိတ်ဝါဂှ် မွဲကိုဋ်ဍောတ်ကီုရ
နနဲပၞုက် နနဲဓလုက်ကၠတ်ကၠောန်ကၠတ်ပ္ကောံကောန်သ္ဂံၚ်တုဲ မၞိဟ်ပတှေ်ဇကု ချိုတ်မွဲက္တုိုၚ် - ဂျိုၚ်မွဲစွံဂှ် စန္ဒက် လဝ်ကၟောန်န်ရ။ ချဳဒရာၚ်အပ္ဍဲလေဝ် ချဳဒရာၚ်သ္ၚိတ်တ်ရ။ သၟိၚ်ဗမာအံၚ်ဇေယျလေဝ် ဟွံဗလးမတ်ရ။ ပရိုၚ်ဗညာစိၚ်တအ် မံက်ပြာကတ်တိုန်က္ဍၚ် ကောန်ဍုၚ်မန်တအ် ဒှ်ဒဒိုခ်က္ဍၚ်ရ။ မိၚ်ရိုၚ်တၟေၚ် ဗက်ရပ်ဗက်ကၠေၚ်ဒက်ဇုက် ဒုၚ်ၜုၚ်တက်ထပက်ဗာ်ဂစိုတ်မံၚ် မၞိဟ်ဟွံမွဲကဵုဒုဟ်ဒဏ်တအ်လေဝ် ဍေံစောဲစုတ် ဒုဟ်တုဲ ဒးလေၚ်ဆောံဟွံမွဲကဵုလၟိဟ်ဂၞန်ရ။ အခိၚ်ဂှ်မ္ဂး မန်ပိုဲနွံမံၚ်သၟဝ်တဲဍေံဂှ် ညံၚ်ဂၠဴဖေက်ကၠ၊ ကၚ္ၚုဲဖေက်ဇာ၊ စာၚ်အဒါဖေက်ပၞောဟ်၊ ကၞိဖေက်ဗ္ဂဲဂှ်ကီု ဖေက်ဗမာအံၚ်ဇေယျ သေပ်ထဍေပ် ခြေပ်ဟွံဂံၚ်ဗြုမွဲတုဲ ညံၚ်ရဴကဟွံမွဲ ကဵုဍာ် ဂြက်က္ဍန်အိုတ်အစောန်ရ။
ပ္ဍဲပွိုၚ်ၜါစှော်သၞာံ မပေၚ်ဂှ်ဟေၚ် က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန်ဗညာစိၚ်စၞေဟ်ပလန် ပၠန်ဂတးကဵုဗမာသ္ဂးလဝ်ရ။ ဂကူမန်ပိုဲဒးမံၚ်သၟဝ်တဲ ဂကူဗမာ ဒှ်ဘဝဍိက်ဗမာ ဗၞတ်ၜါစှော်သၞာံတုဲဂှ် ပ္ဍဲသၞာံ ၁၁၂၁ - အလဵုဇကု အံၚ်ဇေယျ ယိုက်ပၞာန်ဇၞော်တုဲ တိုန်ဗ္တိုက်ဍုၚ်ဒျူဒျာဇၚ်မာဲတေံရ။ စံၚ်ဍုၚ်စံၚ်ကွာန် သၠာတ်ဒှ်ဝါဂှ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ။ ကျာ်ပဋိမာရုပ် ကျာ်စေတဳနွံအပ္ဍဲအကြာဂှ်လေဝ် ဗက်ဗာ်ဗက်စံၚ် တက်သရိုဟ်ပလီုထောံအိုတ်ရ။ စဵုကဵုတ္ၚဲဏအ် ဂွံညာတ်ကေတ်မာန်ရ။ ပၞာန်သေံဒျူဒျာဇၚ်မာဲ ကြာပ်ဗ္တိုက်ပန်ဗာ် အံၚ်ဇေယျတုဲ ချိုတ်အာပ္ဍဲကွာန်သေံ ကွာန်မဳ ချံက်(မန်ဍုၚ်သေံကော် ကွာန်ဗမာချိုတ်)ဂှ်ရ။ ဇွအံၚ်ဇေယျဂှ် ကောန်ပၞာန်ဍေံ လုပ်ပၠံၚ်ဂွံတုဲ ဖျဴဗစိုပ်ဍုၚ်မုဟ်တၟအ် နူဂှ် ဖ္ဍိုက်ဖျဴဏာကဵုဖံၚ် အာစံၚ်တိုပ်ထောံ ပ္ဍဲဍုၚ်ဗြဴကၟာဲ ဒၞာဲအံၚ်ဇေယျ တိုပ်သုက်တေံရောၚ်။
ထ်ၜးလဝ်ပ္ဍဲဝၚ်ဗညာစိၚ်ဂှ်
ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၁၂၄ (ဨကရာဇ်ပၞာန်ဗမာအံၚ်ဇေယျ သီဂွံဍုၚ်မန်ဗဂေါဟံသာဝတဳ နကဵုလွဟ်သေဏာတ်ဗွဲမ ဓဇန်ဂှ် ပိုၚ်လဝ်ဍုၚ်ပိုဲ ဂွံမသုန်သၞာံ) တၠညးသ္ကိုပ်ပၞာန်ဇၞော် သေနာပတိဗျူဟာ-ဂှ်ကီု၊ တၠစိၚ်လ္ၚီ၊ သၟိၚ်သတ်ဗြဴ၊ ဃံၚ်ဝါခရူကီု၊ တၠညးဒါဂြာၚ်ကီု လုပ်ဇူပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်ဒျူဒျာ -ရတနကောသိန္ဒ ဍုၚ်ဓနၜူရဳ၊ ကော်ခဴစလၟုဟ် "ဍုၚ်ၜၚ် ကံက်"ရ။ သ္ကိုပ်ပၞာန်မန်သၟိၚ်ဗညာစိၚ် လုပ်ဇူပ္ဍဲဍုၚ်သေံတေံတုဲ ပကောံဗဵုလဗးပၞာန်မန်ကီု၊ ပၞာန်သေံကီု သီုၜါတၠ (ပၞာန်ၜါဒပ်) ဂှ် ကလေၚ်ပၠန်ဂတးဗ္တိုက်ကဵုပၞာန်ဗမာ မွဲဝါပၠန်ရ။ နကဵုလွဟ်ဇၞော်ဍောတ်ပေၚ်ၚ်ဂှ် ဇက်ဂၠောဲတိတ်ကၠုၚ်နူဍုၚ်သေံဒျူဒျာ၊ ဒပ်ပၞာန်ဗမာအံၚ်ဇေယျ ဇက်ဂၠောဲတိုန်အာဗတိုက်ဍုၚ်သေံရ။
အဃောဆိုၚ်မုခ်ပ္ဍဲဂၠံၚ်တရဴမွဲဒၞာဲ ဗ္ဒာဲကွာန်သေံဂှ် ဗမာအံၚ်ဇေယျ ဒးဗၞုဟ်ပ္ဍဲပါၚ်ကၞက် သ္ကိုပ်ပၞာန်မန်ဗညာ စိၚ် ထပက်ကဵုလွဟ်တဲတုဲ၊ လမျီုဒးအိုတ် ဒးချိုတ်အာဟေၚ် ဒးကလေၚ်စဴကၠုၚ် ဍုၚ်ဗမာဏအ်ရောၚ်။ ဒၞာဲကွာန်သေံ - ဗမာအံၚ်ဇေယျချိုတ်ဂှ် မန်တအ်ကော်ခဴစကၠုၚ် (ကွာန်ဗမာချို်တ်)လအ်လဂၠိၚ်သ္ၚောဲ ဗွဲကြဴဏအ် ရမျာၚ်ပြံၚ်အာ (ကွာန်မာချံက် - ကွာန်ကၟာချံက်- ကွာန်မာဲချံက်) ပံက်ဗရုယောၚ်ယာစဵုကဵုလၟုဟ်ရောၚ်။
က္ဍိိုပ်သ္ကိုပ်မန် တၠညးဗညာစိၚ် ကဵုကောန်သ္ဂံၚ်ဆီဨကရာဇ် မွဲဂကောံဂှ်၊ ရပ်ကေတ်ဗၞုဟ်ဇြၚ်တုဲ က္လေၚ် တဝ်စၞေဟ်ပၠန်ဂတးကဵု ဂကူဗမာတအ်ရ။ သၟိၚ်ဗမာအံၚ်ဇေယျဟွံမွဲတုဲ ကောန်ညးမၞုံယၟု တၠစိၚ်ဗ္တာၚ်"သေန်ဖျူယှေန်"ပိုၚ်ဍုၚ်ဗဂေါ ပစၞးမအံက်ဇကုတုဲ သ္ပပ္တံနူသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ၁၁၂၅-သၞာံဂှ် ဒုၚ်ယၟုတၠစိၚ် ဗ္တာၚ်ရ။ ပ္ဍဲလက်ထက်အံၚ်ဇေယျ ကဵုကောန်ညးဂှ်ဟေၚ် ဒှ်လက်ထက်က္ဍိုပ်သ္ကိုပ်မန် တၠညးဗညာစိၚ် ကဵုကောန် သ္ဂံၚ်ဆီနာဲဂမၠိုၚ် ဂၠိုၚ်ကဵုဝါကီုရ။ ပ္ဍဲဍုၚ်ပ္ဍဲဂြိုပ်စွံဗဒိုပ်တုဲ သ်အးကြဴကြာတ်ကမၠက်ထောံဂကူဗမာလေဝ် ကၠောန်ကၠုၚ်ရ။ ဆဂး ဟွံအံၚ်ဇၞးတုဲ ကောန်မန်သှေ်မံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်သေံတေံဂှ်လေဝ် ကလေၚ်ဂြိပ်တိတ်ကၠုၚ်ၜါဝါဂှ် ဒှ်အလန် ဒ္စာံကဵုဒ္စိတ် ရ။ လၟိဟ်မၞိဟ်မပါတိတ်ကၠုၚ်ကရောံဂှ် ပိဠက်ကဵုပိလ္ၚီပြၚ်ၚ် ပံၚ်ထောံသီုအလန်တုဲတုဲကၠုၚ်တေံ သီုဒ္စိတ်အလန်မ္ဂး ကောန်မန်ဒဴလုပ်ဍုၚ်သေံ ဗၞတ်ဒ္စိတ်ဝါဂှ် မွဲကိုဋ်ဍောတ်ကီုရ